نگاهی به کتاب «ابن‌سينا و تمثيل عرفاني»
نگاهی به کتاب «ابن‌سينا و تمثيل عرفاني»
هانري كربن در مقدمه ترجمه انگليسي كتاب مي‌نويسد: «اين اثر به دعوت انجمن آثار ملي ايران به مناسبت هزاره ابن‌سينا كه بهار 1954 در تهران برگزار شد به رشته تحرير درآمد. بنابراين در آغاز با همه افسون حسرت بار خاطرات، خاطره شكوه‌هاي آن بزرگداشت را زنده مي‌كنم. آن بزرگداشت فرصتي بود براي واگشايي بسياري از ابعاد اين متفكر بزرگ، كه امروز هر دو گروه او را از آن خويش مي‌دانند، ولي زندگي وي به هر تقدير (در فاصله 1037- 980 م / 428- 370 ق) در محدوده مرزهاي عالم ايراني سپري شده و او توانسته است هم به يك زبان فارسي شخصي و كمال يافته و هم به زبان عربي كه زبان آييني اسلام است، آثارش را تاليف كند.”
هانري كربن در سال 1903 در فرانسه به دنيا آمد و 76 سال بعد در سال۱۹۷۹ بعد از آنكه بيش از هر قومي، ايرانيان را از زيستنش خشنود ساخت، از دنيا رفت. فيلسوف، شرق‌شناس، ايران‌شناس، اسلام‌شناس و شيعه‌شناس، عناويني‌اند كه حالا اگر زنده بود، به سادگي مي‌توانست بر كارت ويزيتش بنويسد و براي دادن نشاني، نشاني اتاق مخصوصش را در دانشگاه معروف و مطرح دنيا، سوربن پاريس بدهد. هرچند كه او بخشي از عمر خود را در ايران و كشورهاي ديگر خاورميانه گذراند.
كربن از شاگردان فيلسوفان بزرگي از جمله ادموند هوسرل، ارنست كاسيرر، اميل بريه، اتين ژيلسون و لويي ماسينيون بود. اما شايد مهم‌تر از اين‌ها، پيشتازي‌اش در ترجمه آثار مارتين هايدگر آلماني به فرانسوي است. جالب اينكه وي علاوه بر آلماني، عربي و سانسكريت را نيز كاملا مي‌دانست.
اما آغاز علاقه كربن به دنياي شرق را بايد در آشنايي‌اش با شيخ شهاب‌الدين سهروردي از طريق استادش لويي ماسينيون جست‌وجو كرد؛ آن هم نه در ايران، بلكه در كتابخانه‌اي در استانبول تركيه. كربن 40 ساله وقتي كه همه اروپا به شدت مشغول كشت‌وكشتار و ساخت سلاح‌هاي تازه براي دستيابي به مرگ بيشتر در واحد زمان بودند، در كتابخانه استانبول، آثار سهروردي را مطالعه مي‌كرد و آماده مي‌شد تا 10 سال بعد به چهره محبوب ايرانيان تبديل شود.
اين آشنايي چنان فيلسوف فرانسوي را شيفته فلسفه ايراني_اسلامي كرد كه ۲۵ سال تمام، هر سال به ايران مي‌آمد تا با متفكراني چون علامه طباطبايي، سيد جلال الدين آشتياني، مهدي الهي قمشه‌اي، سيد كاظم عصار و سيدحسين نصر درباره فلسفه اسلامي و به ويژه حكمت صدرايي گفت‌وگو كند. حاصل، براي ما آشنايي دنياي غرب با سهروردي، ملاصدرا و ابن‌سينا بود و براي او، دستيابي به‌عنوان برجسته‌ترين مفسر غربي حكمت معنوي ايران و فلسفه اسلامي.
انشاءالله رحمتي پيشگفتار مفصلش را اين طور آغاز مي‌كند: «هانري كربن در ابن‌سينا و تمثيل عرفاني، سه هدف مشخص را در طول هم دنبال مي‌كند. اولا بر آن است تا نشان دهد كه برخلاف تصور رايج، ابن سينا يك فيلسوف مشائي صرف نيست؛ بنابراين نمي‌توان او را به‌عنوان رئيس مشائيان مسلمان، در مقابل سنت حكمت اشراقي قرار داد. ابن‌سينا نه تنها در برابر سهروردي و حكمت اشراقي او قرار نمي‌گيرد، بلكه اصولا سلف فكري و معنوي سهروردي است و حكمت سهروردي ادامه همان راهي است كه ابن‌سينا در حكمت شرقي خويش آغاز كرده است.
بنابراين مي‌توان همه فيلسوفان ايراني پس از ابن سينا (كساني مانند سهروردي، ميرداماد و ملاصدرا تا مي‌رسد به حاج ملاهادي سبزواري) را در خانواده معنوي واحدي جاي داد و از آنها با عنوان سينائيان مسلمان تعبير كرد.”
اما كتاب، آنچنان كه رحمتي مي‌نويسد، دو افق ديگر را نيز مي‌گشايد: «افق تازه‌اي براي پژوهش درباره ابن سينا» و «نقشي كه حكمت مشرقي ابن سينا مي‌تواند در برنامه فكري و معنوي مخصوص خود كربن ايفا كند.”
با اين وصف، «ابن سينا و تمثيل عرفاني»، براي اهالي فلسفه، دست كم دو كاركرد كم و بيش متفاوت مي‌يابد: شناخت ديگري از ابن سينا كه به اعتقاد كربن، سرسلسله فيلسوفان ايران است و شناخت خود كربن، به‌عنوان برجسته‌ترين مفسر غربي حكمت شرق.
ترجمه فارسي ابن سينا و تمثيل عرفاني، شايد تنها يك اما دارد؛ رحمتي متن را از ترجمه انگليسي كتاب به فارسي برگردانده است. يعني همان ترجمه‌اي كه «ويلارد آر. تراسك» از متن اصلي كربن به انگليسي برگردانده و به‌خود او نشان داده و او هم آن را تاييد كرده و برايش مقدمه‌اي هم نوشته است. رحمتي به اين اما فكر كرده است و درباره‌اش مي‌نويسد: «مترجم فارسي به ترجمه انگليسي كتاب بسنده نكرده و در بسياري از موارد كه فهم عبارات ترجمه انگليسي دشوار مي‌نمود، به متن فرانسه مراجعه و براساس مقابله هر دو متن كوشيد تا ترجمه هر چه بيشتر به مقصود مولف نزديك باشد.
البته همان طور كه بر آشنايان با ترجمه اين قبيل متون پوشيده نيست، بدون مراجعه به منابع اصلي كتاب، نمي‌توان حق مطلب را ادا كرد. به همين دليل تقريبا در همه موارد، مترجم، متون عربي و فارسي مورد استفاده نويسنده را از نظر گذراند و در نهايت ترجمه فارسي را بر همان اساس سامان داد. گو اينكه در مورد چنين عباراتي، ممكن است ميان متن فارسي و متن فرانسه يا ترجمه انگليسي تفاوت‌هايي وجود داشته باشد.”
رحمتي براي به حداقل رساندن دشواري ناشي از اين تفاوت‌ها، تقريبا همه واژه‌ها و اسامي خاص را در پي‌نوشت‌ها توضيح داده و در نهايت، كتابي كه او سامان داده است، به هيچ روي، در كتاب كربن خلاصه نمي‌شود، بلكه مجموعه‌اي است با توضيحات، نقد، تحليل و تعريف بخشي از جهان حكمي ابن‌سينا و كربن در 640 صفحه.
«ابن سينا و تمثيل عرفاني»، حاصل همكاري نشر جامي با اداره كل روابط عمومي و امور بين‌الملل حوزه هنري است كه در شمارگان 2100 نسخه و با قيمت 11500 تومان منتشر شده است.
منبع: روزنامه همشهری
معرفي سايت مرتبط با اين مقاله
تصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}